کودهای ازت و پتاسیم در ۵ نوبت و با فواصل ۱۴ روز و کودهای دارای آهن، روی، منگنز، مس و بر در ۴ نوبت با فواصل ۱۴ روز در طی فصل رشد آفتابگردان مصرف گردید. در این آزمایش، کود فسفات دی آمونیم به دلیل حلالیت پایین و عدم امکان مصرف آن به روش کود آبیاری در تمام تیمارهای آزمایش قبل از شخم در سطح خاک مصرف گردید تا با عملیات شخم کود تا عمق ۲۰ سانتی متری خاک آغشته گردد تا قابلیت استفاده بیشتر از کود را فراهم سازیم.
در طول فصل رشد به موازات اعمال تیمارهای آبیاری و کودی عملیات دیگر داشت مانند مبارزه با آفات و بیماریها و علف های هرز صورت گرفت. بعد از رسیدن محصول، محصول کرتها با حذف حاشیه ها در سطح ۲/ ۴ متر مربع برداشت گردیده و توزین شد. از محصول هر کرت نمونه هایی برای تعیین درصد رطوبت به آزمایشگاه منتقل گردید و پس از تعیین رطوبت آن، میزان ماده خشک کل، بیوماس و دانه تعیین گردید. همچنین برای تعیین عناصر غذایی در ماده خشک و دانه گیاه نمونه برداری به صورت تصادفی صورت گرفت. در ماده خشک و دانه آفتابگردان ازت کل، فسفر و پتاسیم اندازه گیری گردید.
ازت کل به روش تیتراسیون بعد از تقطیر بوسیله سیستم اتوماتیک کجل تک (۶)، فسفر به روش کالریمتری ( رنگ زرد مولیبدات وانادات ) با هضم به روش سوزاندن خشک و استفاده از اسید کلریدریک (۶ و ۱۸) و پتاسیم به روش نشر شعله ای با نضم به روش سوزاندن خشک و ترکیب با اسید کلریدریک اندازه گیری گردید (۳۳). تجزیه و تحلیل آماری به کمک نرم فزار SAS انجام شد و پس از محاسبه جدول تجزیه واریانس ANOVA مقایسه میانگین به روش LSD در سطح ۱٪ صورت گرفت.
کارایی مصرف کود در آفتابگردان با سیستم کود و آبیاری
نتایج و بحث ویژگی های خاک و شرایط رشد آفتابگردان خاک مزرعه مورد آزمایش دارای بافت رسی سیلتی است و از آنجائی که آفتابگردان با غالب خاکها سازگاری دارد ولی خاکهای نسبتا سبک را به خاک های خیلی سنگین رسی ترجیح می دهد. بنابر این محدودیتی از نظر نوع خاک برای این گیاه وجود ندارد.
اثر تیمارهای آبیاری بر کارایی مصرف عناصر غذایی نتایج تجزیه واریانس کارایی مصرف کود در گیاه آفتابگردان در جدول ۴ ارائه شده است. نتایج نشان می دهد که کارایی مصرف کود آفتابگردان تحت تأثیر میزان آب آبیاری، مقدار کود مصرفی و اثر متقابل هر دو عامل قرار می گیرد. مقایسه میانگین های کارایی مصرف کود با آزمون دانکن در سطح ۱٪ در تیمارهای مختلف آبیاری در جدول ۵ ارائه شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که تیمارهای آبیاری اثر معنی داری در سطح ۱٪ بر کارایی مصرف ازت در تولید دانه و ماده خشک کل دارند.
در بین تیمارهای آبیاری تیمار را با ۲۸ و ۱۵ درصد بیشترین و نیمار را با ۱۵ و ۵ درصد کمترین کارایی مصرف ازت را به ترتیب برای تولید ماده خشک کل و دانه دارند. همین طور نتایج نشان داد که کارایی مصرف پتاسیم با افزایش میزان آب مصرفی افزایش می یابد. در بین تیمارهای آبیاری تیمار با ۷۲ درصد بیشترین و تیمار با ۳۰ درصد کمترین کارایی مصرف پتاسیم را در تولید ماده خشک دارند. با این حال بیشترین کارایی مصرف پتاسیم برای تولید دانه در تیمارها با ۳۲ درصد و کمترین مقدار آن در تیمار I با ۱۹ درصد حاصل گردید. در تولید دانه با افزایش میزان آب مصرفی نسبت به تیمار ۱۰۰٪ تأمین نیاز آبی، کارایی مصرف پتاسیم کاهش نشان داد. اما نتایج نشان داد که کارایی مصرف فسفر با افزایش میزان آب مصرفی کاهش می یابد. علت را می توان به تثبیت بیشتر فسفر در شرایط فراهمی آب ارتباط داد. با افزایش مقدار آب در خاک کلسیم محلول خاک با فسفر بهتر واکنش داده و باعث تشکیل ترکیبات نامحلول فسفر در خاک می گردد.
در نتیجه امکان جذب فسفر توسط گیاه کاهش یافته و کارایی مصرف فسفر کاهش می یابد. در بین تیمارهای آبیاری تیمار I1 با ۱۷ و ۱۴ درصد بیشترین کارایی مصرف فسفر را به ترتیب برای تولید ماده خشک و تولید دانه دارند.
نتایج نشان می دهد که با افزایش مقدار آب مصرفی کارایی مصرف ازت، فسفر و پتاسیم در تولید ماده خشک کل افزایش می یابد. هم چنین در تولید دانه با افزایش مقدار آب مصرفی کارایی مصرف ازت و پتاسیم افزایش نشان می دهد. در حالی که کارایی مصرف فسفر کاهش می یابد. آب به دلیل نقش آن در فرایندهای جذب عناصر غذایی، وجود رطوبت کافی در خاک برای افزایش جذب عناصر غذایی و در نتیجه افزایش عملکرد ضروری است. نیاز آفتابگردان به ازت به ویژه در مراحل اولیه رشد، بیشتر از سایر عناصر است. هنگامی که مقدار آب مصرفی افزایش یابد و ازت به صورت تقسیطی در اختیار گیاه قرار گیرد امکان جذب بیشتر آن فراهم شده و از طرف دیگر به علت تقسیطی بودن هدر رفت آن کاهش می یابد در نتیجه کارایی مصرف آن در این شرایط افزایش می یابد. نتایج کارایی مصرف ازت، فسفر و پتاسیم به صورت اثر تجمعی آنها نیز نشان داد که در بین تیمارهای آبیاری، کارایی مصرف تجمعی آنها تفاوت معنی دار در سطح آماری ۱٪ وجود دارد. در بین تیمارهای آبیاری تیمار با ۴۰ و ۱۹ درصد بیشترین و تیمار I با ۲۶ و ۱۴ درصد کمترین کارایی مصرف کودها را به ترتیب برای تولید ماده خشک و دانه دارند. اختلاف معنی داری بین تیمار دا و با وجود نداشت. کارایی مصرف ازت، فسفر و پتاسیم به صورت تجمعی نشان داد که با افزایش میزان آب مصرفی، کارایی مصرف کودها در تولید ماده خشک و دانه افزایش می یابد.
نتایج تحقیقات پژوهشگران در مورد استفاده از کود شیمیایی در مزارع آفتابگردان
هافیل و همکاران کمترین کارایی مصرف ازت، فسفر و پتاسیم را به ترتیب ۹، ۱۵ و صفر درصد و بیشترین کارایی مصرف را ۹۱، ۴۲ و ۱۰۰ درصد گزارش کردند.
دوبر مان و ویت در اراضی تحت کشت آبی در آسیا کارایی مصرف ازت را ۳۱ درصد،
هافیل و همکاران در مناطق مختلف افریقا در مزارع کشاورزان ۵۰-۱۹ درصد.
پریس و همکاران بین ۶۶-۵۹ درصد و دداتا و بورش (۹) مقدار آن را ۵۷ درصد گزارش کردند.
در این پژوهش کمترین کارایی مصرف ازت، فسفر و پتاسیم در تیمارهای آبیاری به ترتیب ۱۵، ۳ و ۳۰ درصد به دست آمد. همچنین بیشترین کارایی مصرف ازت، فسفر و پتاسیم در تیمارهای آبیاری به ترتیب ۲۸، ۱۷ و ۷۲ درصد به دست آمد. نتایج پژوهش حاضر با نتایج آنها مطابقت ندارد. نوع خاک، شرایط اقلیمی و شرایط آزمایشات انجام شده را از دلایل وجود تفاوت با نتایج آنها می توان بیان کرد.